11.04.2012

Wyższy Urząd Górniczy
Departament Warunków Pracy

Katowice, dnia 16.04.2012 r.

INFORMACJA Nr 24/2012/EW

o wypadku zbiorowym (3 wypadki lekkie), spowodowanym tąpnięciem wywołanym samoistnym wstrząsem górotworu o energii 1,4x10⁷J, zaistniałym w dniu 11 kwietnia 2012 r., o godz. 22¹³, w polu G-3/4 oddziału G-3 KGHM Polska Miedź S.A. O/ZG ”Rudna” w Polkowicach, któremu ulegli:
- górnik-operator ładowarki, lat 45, pracujący w górnictwie 26 lat,
- górnik-operator wozu do obrywki, lat 37, pracujący w górnictwie 19 lat,
- górnik-operator wozu odstawczego, lat 30, pracujący w górnictwie 5 lat.

Wypadek zbiorowy miał miejsce w trakcie prac związanych z eksploatacją złoża w polu eksploatacyjnym G-3/4 na poziomie 960 m, w rejonie Szybów Głównych kopalni.

Oddział G-3 prowadził w polu G-3/4 eksploatację złoża systemem komorowo-filarowym z podsadzką hydrauliczną dla warunków występowania zmiennej stateczności stropu (RG-8) oraz systemem komorowo-filarowym z likwidacją dolnej warstwy podsadzką suchą (RG-6). W opisywanym rejonie złoże rud miedzi występuje w formie pseudopokładu o rozciągłości NW-SE i upadzie na NE pod kątem 2º÷4º, który tworzą białe piaskowce czerwonego spągowca oraz dolnocechsztyńskie łupki miedzionośne i dolomity. Miąższość złoża, w opisywanym rejonie, jest zróżnicowana i waha się od 6,5 m do 13,0 m. Lewe skrzydło upodatnionej części pola G-3/4 graniczy z Centralną Elewacją Rudnej o przebiegu NW-SE, z którą związane było występowanie stref bezłupkowych oraz nieregularnych płatów płonnego piaskowca o spoiwie anhydrytowym lub ilasto-anhydrytowym i miąższości od 0,2 m do 2,5 m. Dla tych stref charakterystyczny był brak złoża w węglanach oraz w stropowej części utworów piaskowcowych, a także silna skłonność do tąpań. Ostatnia stwierdzona strefa piaskowca anhydrytowego (o powierzchni około 240 m²) występowała w rejonie komór K-11 i K-12, w pobliżu pasa P-45, w odległości około 130 m od linii rozcinki. W stropie wyrobisk występują dolomity wapniste barwy od szarej do szarobeżowej i beżowej o wyraźnej podzielności poziomej na płyty o miąższości od 0,1 m do 0,8 m. Miąższość serii węglanowej, w rejonie pola, waha się od 65,0 m do 90,0 m. Spąg wyrobisk stanowią drobnoziarniste jasnoszare piaskowce kwarcowe czerwonego spągowca, o spoiwie ilastym, rzadziej ilasto-węglanowym, o miąższości od 10,0 m do 30,0 m. Całkowita miąższość piaskowców czerwonego spągowca wynosi około 300 m. Obszar jest słabo zaangażowany tektonicznie. W rejonie pochylni C-10, C-11 występuje uskok o przebiegu NW-SE i zrzucie od 1,0 m do 4,5 m na NE. W wyrobiskach górniczych stwierdzono występowanie dwóch głównych kierunków spękań: NW-SE (max. 285⁰-295⁰) oraz NE-SW (max. 25⁰); spękania przeważającej części pionowe rzadziej nachylone, wtórnie wypełnione kalcytem, anhydrytem, gipsem lub substancją ilastą. Pole G-3/4 usytuowane było w rejonach nr IV i IVa kopalni Rudna. Złoże w tych rejonach zaliczono do III stopnia zagrożenia tąpaniami decyzją Dyrektora OUG we Wrocławiu z dnia 11.08.1992, znak 707/16/92 (rejon IV) oraz z dnia 31.01.1992, znak 707/17/91 (rejon IVa). Skały złożowe i otaczające w rejonie IV charakteryzują następujące parametry fizyko-mechaniczne: średnia wytrzymałość na ściskanie R_cśr skał stropowych wynosi 113,2 MPa, złoża 81,6 MPa, spągu 32,1 MPa, natomiast w rejonie IVa R_cśr skał stropowych wynosi 114,7 MPa, złoża 61,0 MPa, spągu 32,4 MPa. Skały stropu zaliczono do klasy II skał stropowych, a skały spągu do klasy II skał spągowych. KRZG wyznaczył w polu G-3.4 strefę szczególnego zagrożenia tąpaniami, obejmującą swym zasięgiem obszar całego pola, z ograniczeniem zatrudnienia do 34 osób, w tym nie więcej niż 10 osób w nieupodatnionej części strefy. Wyrobiska oddziału zabezpieczane były obudową podstawową kotwową wklejaną o długości żerdzi 2,6 m, w siatce kotwienia 1,5 x 1,5 m, zgodnie z doborem obudowy. Według aktualizowanego, w styczniu 2010 r., doboru obudowy kotwiowej strop w polu G-3/4 zaliczono do klasy III stropu – skały średnio mocne II. Jako obudowę dodatkową stosowano kotwy linowo-cementowe o długości lin 7 m, drewniane stojaki i stosy podporowe, stojaki hydrauliczne typu Hydrotech ze stropnicą oraz stropnice płytowe typu SP.

Dla robót eksploatacyjnych pola G-3/4 opracowane były: projekt techniczny eksploatacji oraz szczegółowy projekt eksploatacji, zatwierdzone przez kierownika ruchu zakładu górniczego. Rozcinka filarów i calizn prowadzona była wyrobiskami komorowymi o szerokości około 7 m przy stropie i wysokości do 5 m w pierwszej warstwie. Zasadnicze wymiary na regularnej rozcince w osiach pasów i komór wynosiły 15 m x 44 m. Dla robót rozcinkowych obowiązywał rygor grupowego strzelania przodków. W przypadku prowadzenia robót strzałowych z podziałem na skrzydła odpalane były grupowo co najmniej 4 przodki na każdym z nich. W przypadku jednoczesnego strzelania grupowego na obydwu skrzydłach pola odpalano grupowo co najmniej 8 przodków. Dla rozcinki przodków w caliźnie wyznaczono dwa „rejony wydłużonego czasu wyczekiwania po robotach strzałowych” - minimalny czas wyczekiwania wyznaczono na 6 godzin. Wszystkie przodki w caliźnie na froncie zasadniczym pola G-3/4 prowadzono w strefie odprężonej, uzyskanej przez strzelanie dodatkowych otworów odprężających z co drugim zabiorem. W przypadku wystąpienia w spągu furty eksploatacyjnej piaskowca o spoiwie anhydrytowym, na bieżąco wraz z postępem przodków, wykonywane były strzelania odprężające w spągu. Przy wykonywaniu rozcinki, w poszczególnych częściach frontu, utrzymywano wyrównaną linią przodków, z wyprzedzeniem wzrastającym w kierunku skrzydeł, natomiast wycinanie poprzecznego wyrobiska rozpoczynano po osiągnięciu czołem przodka wybiegu co najmniej 12 m poza projektowaną oś skrzyżowania, przy czym upodatnianie krawędzi wycinanych calizn realizowane było bez wymaganego wybiegu 12 m poza projektowaną oś skrzyżowania. Na skrzyżowaniach, w czasie nie dłuższym niż 2 doby od ich wykonania lub z opóźnieniem 20 m od czół przodków, montowane były sygnalizatory rozwarstwień skał stropowych.

W dniu 11.04.2012 r., o godz. 22¹³, w polu G-3/4 kopalni „Rudna” wystąpił samoistny wstrząs górotworu o energii 1,4x10⁷J, którego ognisko zlokalizowano na skrzyżowaniu komory K-5 z pasem P-63. W tym czasie w rejonie pola G-3/4 prowadzono roboty górnicze związane z eksploatacją złoża. W wyniku wstrząsu trzej pracownicy oddziału C-3 ulegli wypadkom lekkim:

górnik-operator wozu odstawczego - skręcenie kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego,
górnik-operator wozu do obrywki - skręcenie kręgosłupa szyjnego,
górnik-operator ładowarki - stłuczenie głowy.

Poszkodowani po udzieleniu pierwszej pomocy przez lekarza zostali przetransportowani do szpitala skąd po dokładnym zbadaniu zostali odwiezieni do miejsca zamieszkania.

Przyczyną tąpnięcia był samoistny wstrząs górotworu o energii 1,4 x 10⁷J, a przyczyną wypadku zbiorowego - uderzenie się poszkodowanych o konstrukcję kabin maszyn samojezdnych poddanych dynamicznemu oddziaływaniu skutków wstrząsu.

W trakcie oględzin przeprowadzanych w dniu 12.04.12 r. na zm. I, przez działającego z upoważnienia Dyrektora OUG we Wrocławiu jego zastępcę, stwierdzono następujące skutki w wyrobiskach górniczych:

Urobienie lewych ociosów na głębokość od 0,5 do 1,5 m w komorach od K-12 do K-14 na odcinku od czół przodków do pasa P-53;
Obsypanie ociosów w części frontu zawartej między komorami K-8 i K-14 na odcinku od czół przodków do około 1/3 długości filarów wydzielonych pasami P-53 i P-50;
Wypiętrzenie spągu na wysokość około 0,5 m. w komorze K-14 od pasa P-53 w kierunku pasa P-50, na odcinku około 20 m.

Ponadto stwierdzono przewrócenie dwóch stojaków hydraulicznych na skrzyżowaniu pasa P-50 z komorą K-12.

Mając na uwadze stwierdzone skutki zjawisko zakwalifikowano jako tąpnięcie górotworu.

Dyrektor Okręgowego Urzędu Górniczego we Wrocławiu wstrzymał ruch zakładu górniczego KGHM Polska Miedź S.A. Oddział Zakłady Górnicze „Rudna” w Polkowicach, w części dotyczącej prowadzenia robót rozcinkowych calizny w południowo-zachodnim skrzydle frontu eksploatacyjnego pola G-3/4 oddziału G-3 zawartej pomiędzy komorami K-5 i K-17 oraz wyrobiskiem K-4 i pasem przycaliznowym, do czasu:

a) Przeprowadzenia kontroli stanu wyrobisk i ich obudowy,
b) Bezpiecznego usunięcia skutków tąpnięcia w zakresie i na zasadach ustalonych przez Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego, w tym usunięcia uwięzionych w wyrobiskach maszyn samojezdnych,
c) Dokonania przez Zespół KGHM ds. Tąpań, Obudowy i Kierowania Stropem analizy szczegółowego projektu eksploatacji w polu eksploatacyjnym G-3/4 oddziału G-3, a zwłaszcza profilaktyki tąpaniowej oraz obowiązujących zasad i rygorów prowadzenia robót w panujących warunkach górniczo-geologicznych.

Informację opracowano na podstawie danych z OUG we Wrocławiu.