12 08 2019

Wyższy Urząd Górniczy

          Departament

Warunków Pracy i Szkolenia                                       

  Katowice, dnia 10 października 2019 r.

INFORMACJA Nr 54/2019/EW 

o niebezpiecznym zdarzeniu polegającym na wypływie wody z materiałem skalnym, stwierdzonym w dniu 12.08.2019 r., zaistniałym w pochylni H-55 z pasa P-22 pola PO-V/9 oddziału G-33, w KGHM Polska Miedź SA O/ZG „Polkowice-Sieroszowice”

Pole PO-V/9 zlokalizowane jest w południowo-zachodniej części OG „Polkowice”. Złoże rud miedzi o rozciągłości NNW-SSE, upadzie 2-4° na NE i sumarycznej miąższości 0,35÷3,30 m zalega w tym rejonie na głębokości 476÷463 m p.p.t. Złoże zaliczone zostało do I stopnia zagrożenia tąpaniami i do I stopnia zagrożenia wodnego.

Serię złożową stanowią skały węglanowe cechsztynu obejmujące łupki miedzionośne o miąższości 0,2-0,8 m oraz różne odmiany dolomitów (ilasty, smugowany, wapnisty, marglisty) o łącznej miąższości ok. 2,5-3,0 m. W furcie wybierania (dolomit wapnisty i smugowany) występują spękania ciosowe oraz liczne pionowe lub prawie pionowe spękania zabliźnione głównie gipsem i kalcytem, a także płasko nachylone spękania i ślizgi tektoniczne o nachyleniu od 10° do 45°. Strop wyrobisk jest prowadzony w dolomitach wapnistych, lokalnie spękanych, z dominującą orientacją spękań NW-SE. Z rozpoznania geologicznego wynika, że węglany zalegające ponad stropem złoża są spękane, lokalnie mają charakter porowaty, krasowy i rozsypliwy. Ponad nimi (od ok. 36 m do ok. 70 m) zalegają utwory paleogenu (piaski i żwiry, lokalnie z domieszką frakcji pylasto-ilastej, przewarstwione iłami i węglem brunatnym).W spągu wyrobisk występują drobno i średnioziarniste piaskowce kwarcowe o spoiwie węglanowym, węglanowo - ilastym i ilastym.

Zawodnienie wyrobisk jest związane z poziomami wodonośnymi piaskowców czerwonego spągowca, wapieni i dolomitów serii Ca1 oraz oligocenu (jako źródła zasilania serii Ca1), wykazującego zróżnicowaną miąższość od kilku do ponad 50 m. Szczególne znaczenie w kształtowaniu dopływów wód do wyrobisk w przedmiotowym rejonie kopalni mają kontakty hydrauliczne typu sedymentacyjnego łączące poziom oligocenu („okna hydrogeologiczne”) z poziomami wapieni i dolomitów Ca1 oraz piaskowców czerwonego spągowca. Odgrywają one zasadniczą rolę w zasilaniu poziomu wapieni i dolomitów Ca1. Górotwór wykazuje zróżnicowane zawodnienie - od wykropleń, wysączeń i zawilgoceń do wypływów wody ze szczelin w stropie wyrobisk, wycieków spod kotew, a niekiedy i z ociosów. Wielkość dopływu wód do pola V/9 utrzymywała się na stałym poziomie ok. 300 l/min, w tym z rejonu pochylni H-55/P-22 – ok. 20 l/min.

Roboty eksploatacyjne w polu PO-V/9 prowadzone były systemem komorowo- filarowym z ugięciem stropu w warunkach słabych stropów i zredukowanej miąższości skał dolomityczno- anhydrytowych (J-UGS). Dla robót eksploatacyjnych zostały opracowane: projekt techniczny eksploatacji oraz szczegółowy projekt eksploatacji, które zostały zatwierdzone przez Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego. W projektach została zastosowana ustalona przez KRZG profilaktyka zagrożenia wodnego w postaci: rozpoznawania miąższości półki dolomitów pionowymi otworami badawczymi o długości nie mniej niż 25 m odwiercanymi w odstępach nie większych niż 120 m, zachowania odległości przodków wyrobisk od ww. otworu wynoszącej co najwyżej 100 m oraz wykonywania, w odstępach 10 m, pionowych otworów rozpoznawczych o długości 10 m w odległości do 5 m od czoła przodka w rejonie wychodni złoża przy miąższości półki węglanowej poniżej 15 m, lub uzysku rdzenia na pierwszych 10 m otworu [długiego badawczego] poniżej 70%.

W dniu 12.08.2019 r. w trakcie obchodu pola po wykonanych robotach strzałowych po zm. II Wielozmianowego Systemu Pracy (WSP) z dnia 10.08.2019 r., sztygar zmianowy stwierdził w rejonie od poch. H-55 z pasa P-22 do poch. H-54 z pasa P-20 zawodniony materiał skalny o objętości oszacowanej na 3519 m³, wypełniający w różnym stopniu (zmniejszającym się od pełnego podsadzenia do wysokości ok. 0,3 m ponad spąg) wyrobiska o łącznej długości 287 m. Prawdopodobne miejsce wypływu wody wraz z materiałem skalnym określono na poch. H-55 z pasa P-22, w przodku zlokalizowanym na granicy wyinterpolowanej izolinii 30 m miąższości stropu dolomitu. Do wypływu doszło po zmianie II WSP w dniu 10.08.19 r., a przed zmianą I WSP w dniu 12.08.2019 r. Postęp tego wyrobiska został zatrzymany ok. 2 miesiące przed zdarzeniem, ze względu na wybieg zbliżający się do ustalonej granicy 100 m od najbliższego otworu badawczego Pr24 G-31 o długości 36 m.

Podczas oględzin miejsca niebezpiecznego zdarzenia stwierdzono na spągu wyrobisk widoczne nagromadzenie naniesionego przez wodę materiału skalnego, w skład którego wchodziła mieszanina iłu i piasku z okruchami węgla brunatnego. Miąższość namułu była zmienna. W rejonie poch. H-55 namuł osiągnął strop wyrobiska, a w rejonie pasa P-20 pokrywał spąg warstwą ok. 0,3 m. Widoczne było zróżnicowanie nagromadzonego materiału - w górnej części poch. H-55 do pasa P-20 dominował materiał ilasty z wyraźnymi śladami jego przesuwania po stropie oraz bryłami węgla brunatnego. Niżej zalegał materiał ilasto-piaszczysty z utworzonymi poprzez obtaczanie bryłami ilastymi.

Dotychczasowe rozpoznanie geologiczne pola PO-V/9 prowadzone przez służbę geologiczną nie wskazywało na możliwość wypływu znacznej ilości wody. Po zdarzeniu nie stwierdzono zmiany warunków wodnych ani w rejonie pola PO-V/9, ani w pochylni H-55/P-22 dających podstawę do zmiany stopnia zagrożenia wodnego.

Przyczyną niebezpiecznego zdarzenia wypływu wody z materiałem skalnym było prawdopodobnie opróżnienie zlokalizowanej ponad stropem wyrobisk zamkniętej struktury krasowej (komin, kieszeń) wypełnionej wcześniej zdeponowanymi utworami paleogenu.

KRZG, na podstawie opinii połączonych zespołów opiniodawczych ds. Zagrożenia Wodnego oraz ds. Rozpoznawania i Tąpań i Zawałów z dnia 18.08.2019 r., wstrzymał rozcinkę złoża w kierunku zachodnim [ku wychodniom złoża] w polach PO-V/7, PO-V/8 i PO-V/9 oraz zmienił zasady rozpoznawania złoża podczas prowadzenia robót w polu PO-V/10 poprzez: podniesienie z 10 do 20 m granicy odległości od nadkładu lub wychodni złoża, przy której zaczynają obowiązywać rygory dotyczące rozpoznawania zagrożenia wodnego długimi otworami badawczymi oraz pionowymi otworami rozpoznającymi o długości 10 m oraz zmniejszenie ze 100 do 50 m maksymalnej odległości przodka drążonego wyrobiska od długiego otworu pionowego. Ponadto, zlecił wykonanie ekspertyzy dotyczącej oceny warunków geologicznych i hydrogeologicznych w rejonie pola PO-V/9 i pól sąsiadujących oraz analizę warunków prowadzenia dalszych robót górniczych w południowej części pola PO.

Nie zachodziła potrzeba wydania decyzji Dyrektora OUG we Wrocławiu. Ewentualne działania organu zostaną podjęte po zakończeniu badań przyczyn i okoliczności przedmiotowego zdarzenia niebezpiecznego.

Informację opracowano na podstawie danych z OUG we Wrocławiu.