19.06.2014

Wyższy Urząd Górniczy
Departament Górnictwa Otworowego
i Wiertnictwa

Katowice, dnia 27.06.2014 r.

I N F O R M A C J A Nr 28/2014/EW

W sprawie tąpnięcia, spowodowanego wstrząsem wysokoenergetycznym o energii 8,5x10⁷J, zaistniałym w dniu 19.06.2014r. o godzinie 6³⁹ w JSW S.A. KWK „Borynia-Zofiówka-Jastrzębie” Ruch „Zofiówka” w Jastrzębiu-Zdroju.

Pokład 409/3 w partii H, o miąższości średnio 2,3m, zaliczony został do zagrożonych wyrzutem metanu i skał, III stopnia zagrożenia tąpaniami, IV kategorii zagrożenia metanowego, I stopnia zagrożenia wodnego oraz klasy B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego.

Miąższość pokładu 409/3 w rejonie chodnika nadścianowego H-2a wynosi około 2,65m (w tym przerost z laminami węgla do 0,4m).

W stropie pokładu występują m.in. piaskowiec o miąższości do 38m i wytrzymałości na ściskanie Rc około 90MPa.

W spągu pokładu 409/3 występuje łupek ilasty o miąższości do 1,1m z gęstymi laminami i warstewkami węgla oraz pokład 409/4 o miąższości do 4,8m.
Partia H ograniczona jest od zachodu uskokiem Jastrzębskim o zrzucie około 25m w kierunku zachodnim, a od wschodu strefą uskoku Wschodniego, o zrzucie około 15m w kierunku wschodnim.

Ocena stanu zagrożenia tąpaniami, wykonana dla ściany H-2a z dnia 18.06.2014r., wykazała stan zagrożenia „a”, tj. wyrobisko niezagrożone tąpaniami.

W dniu 19.06.2014r., na zmianie A, w rejonie likwidowanej ściany H-2a i drążonych chodników nie prowadzono żadnych robót (w w/w rejonie nie było załogi). O godzinie 6³⁹, zarejestrowany został wysokoenergetyczny wstrząs górotworu o energii 8,5x10⁷J, którego epicentrum zlokalizowano w odległości około 50m przed przedziałem transportowym likwidowanej ściany H-2a. W wyniku wstrząsu, doszło do wzrostu stężeń metanu do 10%, na czujniku zabudowanym w chodniku podścianowym H-2b w odległości ok. 2m od czoła przodka. Odległość wstrząsu od krawędzi skrzydła wiszącego uskoku Jastrzębskiego w pokładzie 409/3 wynosiła około 150m, a od krawędzi skrzydła wiszącego uskoku Wschodniego około 650m.

Wstrząs był odczuwalny na powierzchni. Maksymalne przyspieszenie drgań gruntu, zarejestrowane na stanowisku ARP 2000P, zabudowanym w Jastrzębiu-Zdroju przy ulicy Pszczyńskiej 348F, odległym od epicentrum wstrząsu o około 650m, wyniosło 344mm/s2.

W związku z powstałym zagrożeniem metanowym dyspozytor ruchu rozpoczął akcję ratowniczą, polegającą na odgazowaniu wyrobisk, która była prowadzona do godziny 5¹⁰ dnia 23.06.2014r. Akcja ratownicza nadzorowana była przez OUG w Rybniku.

Po likwidacji zagrożenia, w dniu 24.06.2014r., OUG w Rybniku przeprowadził oględziny miejsca zdarzenia.

Stwierdzono, że wstrząs spowodował tąpnięcie w rejonie ściany H-2a, a jego skutki objęły chodnik nadścianowy H-2, chodnik nadścianowy H-2a oraz chodnik badawczy H-2. Wstrząs i tąpnięcie spowodowały m.in.:

w chodniku badawczym H-2, wykonanym w obudowie ŁP10/V36/4/A, o rozstawie 0,6m, na odcinku około 70m od skrzyżowania z chodnikiem nadścianowym H-2a w kierunku północnym:

zsuwy od 0,2m do 0,8m na łukach ociosowych obudowy,
wypiętrzenie spągu na wysokość do około 1,0m, od strony wschodniej,
uszkodzenie (zerwanie) w kilku przypadkach połączeń rozpór wieloelementowych z odrzwiami obudowy oraz połączeń podciągów stalowych z obudową wraz z uszkodzeniem opinki,
przemieszczenie i uszkodzenie trasy przenośnika taśmowego typu PTG 50/1000,
przemieszczenie i przewrócenie pojazdowych stacji transformatorowych,
zrzucenie półek zapory przeciwwybuchowej pyłowej,
zniszczenie wyrobiska na odcinku około 50m,

w chodniku nadścianowym H-2, wykonanym w obudowie typu ŁP9/V36/4/A, o rozstawie 0,6m, na odcinku 7m od skrzyżowania z chodnikiem badawczym H-2 zdeformowanie obudowy, przerwanie ciągłości, dalej wypiętrzenie spągu i zawał wyrobiska,
w chodniku nadścianowym H-2a, wykonanym w obudowie typu ŁP10/V36/4/A, o rozstawie 0,6m:

wypiętrzenie spągu maksymalnie do około 1,8m,
zsuwy elementów obudowy do 0,8m,
zaniżenie wyrobiska do 0,6m na całej szerokości w odległości około 136m od skrzyżowania z chodnikiem badawczym H-2.

Ponadto wstrząs spowodował w drążonym chodniku podścianowym H-2b, wykonanym w obudowie typu ŁP10/V36/4/A, na długości 150m wyrobiska zsuwy na obudowie do 0,3m.

Urządzenia łączności i telemetrii zabezpieczające rejon, w wyrobiskach objętych skutkami tąpnięcia zostały uszkodzone.

Po zaistnieniu zdarzenia, do czasu przeprowadzenia oględzin rejonu tąpnięcia, kopalniana stacja geofizyki górniczej zarejestrowała 15 wstrząsów z partii H, tj. sześć o energii rzędu 102J, osiem o energii rzędu 103J oraz jeden o energii rzędu 104J.

Przyczyną tąpnięcia był samoistny wysokoenergetyczny wstrząs górotworu o energii 8,5x10⁷J, zaistniały na skutek nagłego rozładowania się energii sprężystej, nagromadzonej w górotworze, na co mogły mieć wpływ następujące czynniki:

prowadzenie robót górniczych na dużej głębokości (około 950m),
budowa geologiczna złoża, w tym występowanie grubej, wstrząsogennej warstwy piaskowca nad pokładem 409/3,
występowanie w sąsiedztwie epicentrum wstrząsu uskoku Jastrzębskiego o zrzucie do 25,0m.

W związku z zaistniałym tąpnięciem Dyrektor OUG w Rybniku wydał następujące decyzje:

W dniu 19.06.2014r.:
Wstrzymującą ruch zakładu górniczego JSW S.A. KWK „Borynia-Zofiówka-Jastrzębie” Ruch „Zofiówka”, w części dotyczącej ruchu załogi i prowadzenia prac w wyrobiskach, objętych strefą zagrożenia wyznaczoną przez kierownika ruchu zakładu górniczego (KRZG), w rejonie likwidowanej ściany H-2a w pokładzie 409/3, zabezpieczonych posterunkami obstawy, do czasu przeprowadzenia oględzin przez Okręgowy Urząd Górniczy w Rybniku, za wyjątkiem prac profilaktycznych, mających na celu przywrócenie parametrów wentylacyjnych.

W dniu 24.06.2014r., po przeprowadzeniu oględzin rejonu zdarzenia:
Wstrzymującą ruch zakładu górniczego w części, dotyczącej ruchu załogi i prowadzenia prac w wyrobiskach, objętych strefą zagrożenia zatwierdzoną przez kierownika ruchu zakładu górniczego (KRZG) w dniu 19.06.2014r. po zaistniałym wstrząsie, w rejonie likwidowanej ściany H-2a w pokładzie 409/3 oraz drążonego chodnika podścianowego H-2b i chodnika nadścianowego H-2b w pokładzie 409/3, za wyjątkiem prac, związanych z:

wytransportowaniem maszyn i urządzeń z chodnika podścianowego H-2b i chodnika nadścianowego H-2b oraz chodnika badawczego H-2 pokład 409/3-409/4,
zapewnieniem bezpieczeństwa wentylacyjno-pożarowego, metanowego i tąpaniami,
wyizolowaniem przedmiotowego rejonu,

na warunkach ustalonych przez KRZG, z uwzględnieniem opinii kopalnianych zespołów ds. zagrożeń naturalnych oraz koordynacji tych robót z eksploatacją ściany G-6 w pokładzie 412łg+łd i 412łg.

Informację opracowano na podstawie danych z OUG w Rybniku.