2 07 2020
Wyższy Urząd Górniczy
Departament
Warunków Pracy i Szkolenia
Katowice, dnia 28 lipca 2020 r.
INFORMACJA Nr 28/2020/EW
w sprawie zapalenia metanu i pożaru oraz wypadku zbiorowego (3 wypadki powodujące czasową niezdolność do pracy), zaistniałych w dniu 2 lipca 2020 r. o godz. 1110 w Jastrzębskiej Spółce Węglowej S.A. KWK „Budryk" w Ornontowicach.
Zapalenie metanu i pożar oraz wypadek zbiorowy miały miejsce w ścianie Cz-2 w pokładzie 405/1 na poziomie 1290 m. Pokład 405/1 o grubości od 1,4 m do 4,1 m i nachyleniu do 10°, zaliczony został do I stopnia zagrożenia tąpaniami, IV kategorii zagrożenia metanowego, klasy B zagrożenia wybuchem pyłu oraz I stopnia zagrożenia wodnego. Węgiel tego pokładu zaklasyfikowano do II grupy skłonności do samozapalenia. Na podstawie badań węgla pokładu 405/1 wyznaczono energię aktywacji wynoszącą 63,8 kJ/mol i wskaźnik Sza=46°C/min oraz określono czas inkubacji pożaru wynoszący 53 dni. W stropie pokładu 405/1 zalegają na przemian warstwy łupka ilastego zapiaszczonego, łupka piaszczystego i piaskowca gruboziarnistego oraz pokład 404/6 o grubości 2,6 m.
W dniu 26 maja 2020 r., w pokładzie 405/1, pomiędzy chodnikami: Cz-2 badawczym i Cz-7 badawczym uruchomiono ścianę Cz-2 o długości 205 m prowadzoną podłużnie z zawałem stropu. Ścianę Cz-2 przewietrzano systemem na „Y”, prądem powietrza w ilości około 1200 m3/min. doświeżanym prądem powietrza doprowadzanym chodnikiem Cz-2 badawczym w ilości około 1300 m3/min. Wyposażenie ściany stanowiło 113 sekcji obudowy zmechanizowanej typów: BW 24/44 POz, BW 24/44 POz/P i BW 24/44-POz/S oraz kombajn typu JOY 7LS22 i przenośnik zgrzebłowy typu JOY-AFC. Rejon wentylacyjny ściany Cz-2 zabezpieczono między innymi urządzeniami gazometrii automatycznej w tym analizatorem tlenku węgla zabudowanym w chodniku Cz-1 badawczym, którym odprowadzano powietrze z tej ściany. Metanowość bezwzględna ściany nie przekraczała 23,7 m3 CH4/min.
W czerwcu 2020 r. w ścianie Cz-2 lokalnie, na odcinku około 50 m, wystąpiły pogorszone warunki stropowe objawiające się opadem skał stropowych na wysokości do kilkunastu metrów. W miejscu tym strop w ścianie zabezpieczono wykładką z drewna układanego na stropnicach sekcji obudowy zmechanizowanej.
Do dnia 2 lipca 2020 r. ścianą Cz-2 uzyskano około 5 m postępu po chodniku Cz-2 badawczym i około 15 m postępu po chodniku Cz-7 badawczym. Do zakończenia jej biegu pozostało około 850 m.
W dniu 2 lipca 2020 r. na zmianie rannej, rozpoczynającej się o godzinie 600, w ścianie Cz-2 prowadzono urabianie. Około godziny 1110, przy sekcji obudowy zmechanizowanej nr 64, w miejscu gdzie nad stropnicami sekcji obudowy zmechanizowanej znajdowała się pusta przestrzeń powstała po opadzie skał stropowych, urabiano kombajnem zalegający w ścieżce kombajnowej rumosz skalny. W tym czasie na pracujący organ kombajnu znad obudowy spadła bryła piaskowca i najprawdopodobniej wskutek powstałych iskier nastąpił zapłon metanu nagromadzonego nad sekcjami obudowy zmechanizowanej. Kombajniści zauważyli płomienie i z pozostałymi pracownikami rozpoczęli aktywne gaszenie pożaru przy użyciu gaśnic. Po zużyciu dostępnych w ścianie gaśnic, wszyscy pracownicy wycofali się ze ściany Cz-2. Górnik kombajnista, górnik strzałowy i górnik operator obudowy zmechanizowanej w wyniku zapalenia metanu doznali poparzeń kończyn górnych. Pracownicy ci o własnych siłach wycofali się w kierunku szybu i po wyjeździe na powierzchnię zostali przetransportowani do szpitali, gdzie dwóch z nich po udzieleniu pomocy lekarskiej zostało skierowanych do domu. Jeden z pracowników, to jest górnik operator obudowy zmechanizowanej, który doznał poparzeń termicznych II stopnia barku i kończyny górnej pozostał na obserwacji w szpitalu.
Analizator tlenku węgla zabudowany w chodniku Cz-1 badawczym zarejestrował zawartość tlenku węgla 200 ppm tj. pełny zakres pomiarowy analizatora. W tym czasie z rejonu ściany wycofano wszystkich 35 pracowników, którzy wyszli bez użycia aparatów regeneracyjnych ucieczkowych i dyspozytor ruchu kopalni rozpoczął akcję ratowniczą. Analizator tlenku węgla w chodniku Cz-1 badawczym, wykazywał gwałtowny spadek zawartości CO w prądzie powietrza odprowadzanym ze ściany Cz-2. W związku z tym, kierownik ruchu zakładu górniczego, który przejął kierownictwo akcji i skierował w rejon ściany Cz-2 dwa zastępy ratownicze. Ratownicy nie stwierdzili w ścianie Cz-2 objawów pożaru w związku z czym o godzinie 2149 zakończono akcję ratowniczą. Analizator tlenku węgla zabudowany w chodniku Cz-1 badawczym rejestrował w tym czasie zawartość CO wynoszącą 1ppm. Dojście do rejonu ściany Cz-2 w pokładzie 405/1 zabezpieczono posterunkami, do czasu planowanych na następny dzień oględzin.
W dniu 3 lipca 2020 r. od godziny 430, analizator CO w chodniku Cz-1 w pokładzie 405/1 rejestrował wzrost zawartości tlenku węgla, która o godzinie 710 osiągnęła 50ppm, co odpowiadało wskaźnikowi zawartości tlenku węgla przekraczającej 25 dm3/min. W związku z tym rozpoczęto akcję pożarową. Skierowane do ściany Cz-2 zastępy ratownicze nie stwierdziły otwartego ognia i dymów ścianie, a pomiary zawartości tlenku węgla wykazały podwyższone wartości w rejonie sekcji nr 60 do 69. W tym miejscu ratownicy rozpoczęli podawanie wody z rurociągu zasilającego sekcje obudowy zmechanizowanej w kierunku stropu, gdzie znajdowały się elementy drewnianej wykładki. W związku ze wzrostem zawartości tlenku węgla stwierdzonego pomiarami wykonywanymi przez ratowników, zostali oni wycofani ze ściany Cz-2 i podjęto decyzję o izolacji rejonu wentylacyjnego ściany od sieci wentylacyjnej.
Zgodnie z opracowanym planem likwidacji zagrożenia wykonano dwa korki wodne przeciwwybuchowe oznaczone jako TW-1 i TW-2 odpowiednio w chodnikach: Cz-2 badawczym i Cz-7 badawczym oraz tamę izolacyjną o konstrukcji przeciwwybuchowej z materiałów mineralnych oznaczoną jako TP-1 w chodniku Cz-1 badawczym.
W dniu 9 lipca 2020 r., o godzinie 1120 zakończono akcje przeciwpożarową.
W akcji brały udział zastępy ratownicze z KWK „Budryk”, KWK „Knurów-Szczygłowice”, KWK „Borynia-Zofiówka”, KWK „Pniówek”, OSRG w Wodzisławiu oraz z CSRG S.A. w Bytomiu.
Prawdopodobną zapalenia nagromadzonego metanu było iskrzenie powstałe wskutek uderzenia bryły piaskowca o pracujący organ kombajnu.
Przyczyną pożaru było prawdopodobnie zapalenie się metanu nagromadzonego w rejonie ściany Cz-2 w pokładzie 405/1.
Przyczyną wypadku zbiorowego (3 wypadki powodujące czasową niezdolność do pracy) było poparzenie termiczne pracowników od palącego się metanu.
W związku z zaistniałym zapaleniem metanu i pożarem oraz wypadkiem zbiorowym Dyrektor OUG w Gliwicach wydał decyzje:
I. w dniu 2 lipca 2020 r., po zakończeniu akcji:
wstrzymującą ruch zakładu górniczego w części dotyczącej eksploatacji pokładu 405/1 ścianą Cz-2 do czasu:
1) przeprowadzenia oględzin w rejonie tych wyrobisk po zaistniałym wypaleniu metanu i wypadku zbiorowym;
2) przeanalizowania możliwości oraz ustalenia warunków bezpiecznego wznowienia tych robót przez zespół do spraw zagrożeń naturalnych i ich zatwierdzenia przez kierownika ruchu zakładu górniczego;
oraz nakazującą:
3) zabezpieczyć, do czasu przeprowadzenia oględzin, dojścia do rejonu zaistniałego w dniu 2 lipca 2020 r. o godzinie 1110 wypalenia metanu i wypadku zbiorowego w rejonie ściany Cz-2 w pokładzie 405/1, w oparciu o ustalenia, pozytywnie zaopiniowane przez zespół do spraw zagrożeń naturalnych i zatwierdzone przez kierownika ruchu zakładu górniczego;
4) ustalić warunki i zasady umożliwiające bezpieczne przeprowadzenie oględzin rejonu zaistniałego w dniu 2 lipca 2020 r. o godzinie 1110 wypalenia metanu i wypadku zbiorowego w rejonie ściany Cz-2 w pokładzie 405/1, pozytywnie zaopiniowane przez zespół do spraw zagrożeń naturalnych i zatwierdzone przez kierownika ruchu zakładu górniczego.
II. w dniu 9 lipca 2020 r., po zakończonej akcji i przeprowadzonych oględzinach nakazującą:
1) zabudowę urządzeń gazometrii automatycznej do kontroli składu i parametrów powietrza w czynnych wyrobiskach, w których w wyniku prowadzonej akcji przeciwpożarowej wykonano tamy o konstrukcji przeciwwybuchowej;
2) ustalić zakres i częstotliwości kontroli rejonu zakończonej akcji przeciwpożarowej, w tym wykonanej tamy konstrukcji przeciwwybuchowej;
3) przeprowadzić analizę możliwości dopływu gazów z otamowanej przestrzeni do czynnych wyrobisk kopalni;
4) przeanalizować przez kopalniane zespoły do spraw zagrożeń naturalnych z udziałem specjalistów, konieczność utworzenia pola pożarowego obejmującego rejon prowadzonej akcji przeciwpożarowej.
Informację opracowano na podstawie danych z OUG w Gliwicach.