22 01 2019

Wyższy Urząd Górniczy

Departament

Warunków Pracy i Szkolenia

Katowice, dnia 1 lutego 2019 r.

INFORMACJA Nr 5/2019śm./EW

w sprawie tąpnięcia i wypadku zbiorowego (1 wypadek śmiertelny i 8 wypadków powodujących czasową niezdolność do pracy), zaistniałych w dniu 22 stycznia 2019 r. o godzinie 23³⁵ w Polskiej Grupie Górniczej S.A. Oddział KWK ROW Ruch Rydułtowy w Rydułtowach. Wypadkowi śmiertelnemu uległ: górnik przodowy, lat 44, pracujący w górnictwie 26 lat,
zaś wypadkom powodujących czasową niezdolność do pracy: sztygar zmianowy, lat 32, pracujący w górnictwie 8 lat; ślusarz, lat 40, pracujący w górnictwie 11 lat; górnik, lat 24, pracujący w górnictwie 3 lata; górnik, lat 39, pracujący w górnictwie 13 lat; górnik, lat 36, pracujący w górnictwie 5 lat; górnik, lat 33, pracujący w górnictwie 13 lat; górnik, lat 42, pracujący w górnictwie 24 lata; górnik, lat 42, pracujący w górnictwie 24 lata.

W dniu 22 stycznia 2019r. o godzinie 23³⁵ zaistniał wstrząs górotworu o energii 9,8 x 10⁷J, który spowodował tąpnięcie w ścianie IV-E-E1 i chodniku 3a-E-E1 badawczym w pokładzie 703/1 na poziomie 1150 m oraz wypadek zbiorowy w tej ścianie.

Pokład 703/1 o miąższości od 1,55 m do 2,30 m i nachyleni od 0° do 5°, w rejonie E-E1 zaliczony został do II stopnia zagrożenia tąpaniami, IV kategorii zagrożenia metanowego, klasy B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego i I stopnia zagrożenia wodnego.

Bezpośrednio w stropie pokładu 703/1 zalega warstwa łupku ilastego zmiennie zapiaszczonego o grubości 8 m, a następnie piaskowiec drobnoziarnisty o grubości 14 m, łupek piaszczysty o grubości 14,5 m oraz naprzemianlegle warstwy piaskowców drobnoziarnistych, iłowców oraz mułowców. W odległości 62 m nad pokładem 703/1 zalega warstwa łupku piaszczystego o grubości 55 m, a w spągu łupek ilasty o różnym stopniu zapiaszczenia, przechodzący w łupek piaszczysty, lokalnie w piaskowiec.

Chodnik 3a-E-E1 badawczy w pokładzie 703/1 wykonany został w obudowie typu ŁP9/V32/A z rozstawem odrzwi co 0,8 m, stabilizowanych przy pomocy wieloelementowych rozpór stalowych dwustronnego działania. Opinkę stropu i ociosów stanowiła siatka stalowa zgrzewana zaczepowa.

Ściana o długości 200 m wyposażona była w kombajn ścianowy typu KGE 710FM, przenośnik zgrzebłowy ścianowy typu Rybnik 850 oraz 132 sekcje obudowy zmechanizowanej, w tym: 2 sekcje skrajne typu BW 10/24 POz/S, 32 sekcje liniowe typu BW 10/24 POz, 61 sekcji liniowych typu Fazos 12/25 POz, 23 sekcje liniowe typu Fazos 12/25-2x2970-1 i 14 sekcji skrajnych typu Fazos 12/25-2x2970-1.

W dniu 9 lipca 2018 r. rozpoczęto eksploatację pokładu 703/1 ścianą IV-E-E1, prowadzoną z zawałem stropu pomiędzy chodnikami 4-E-E1 badawczym i 3a-E-E1 badawczym. Do dnia 22 stycznia 2019 r. ściana uzyskała około 528 m wybiegu, a do jej zakończenia pozostało 746 m. Ściana przewietrzana była systemem na „U” prądem powietrza doprowadzanym chodnikiem 4-E-E1 badawczym w pokładzie 703/1. W chodnikach 4-E-E1 badawczymi 3a-E-E1 badawczym, na długości 100 m przed frontem ściany IV-E-E1 oraz na odcinkach ściany z obudową indywidualną, wyznaczono strefy szczególnego zagrożenia tąpaniami. Dodatkowo na całej długości chodnika 3a-E-E1 badawczego, na zmianie wydobywczej, obowiązywał zakaz przebywania załogi. W czasie eksploatacji ściany prowadzona była cyklicznie aktywna profilaktyka tąpaniowa w postaci strzelań torpedujących.

W dniu 22 stycznia 2019 r., na zmianie III rozpoczynającej się o godzinie 21³⁰, sztygar zmianowy oddziału G2-R skierował 20 pracowników do robót związanych z eksploatacją pokładu 703/1 ścianą IV-E-E1. O godzinie 23³⁵, gdy kombajn dojeżdżał do skrzyżowania ściany z chodnikiem 3a-E-E1 badawczym, zaistniał wstrząs górotworu o energii 9,8 x 10⁷J, którego ognisko zlokalizowano w odległości około 10 m przed frontem ściany, 90 m od chodnika 3a-E-E1 badawczego i 100 m nad pokładem 703/1.

W wyniku wstrząsu dziewięciu pracowników zatrudnionych w ścianie uległo wypadkom, w tym górnik przodowy wypadkowi śmiertelnemu w rejonie sekcji obudowy zmechanizowanej nr 130 oraz 8 pracowników wypadkom powodujących czasową niezdolność do pracy.

Czujniki metanometrii automatycznej bezpośrednio po wstrząsie zarejestrowały wzrost zawartości metanu. Czujnik zabudowany w chodniku 3a-E-E1 badawczym przed stacją transformatorową zarejestrował maksymalną zawartość metanu wynoszącą 7%. Anemometr zabudowany w chodniku 4-E-E1 zarejestrował chwilowe odwrócenie prądu powietrza, a następnie ustabilizował się na wartości średniej prędkości powietrza wynoszącej 0,5 m/s. Przed wstrząsem wskazywał około 1,7 m/s.

Po zaistniałym wstrząsie rozpoczęto akcję ratowniczą, w czasie której między innymi wyznaczono strefę zagrożenia obejmującą chodnik 4-E-E1 badawczy, chodnik 3a-E-E1 badawczy, ścianę IV-E-E1 i odcinek chodnika po osi niecki E1 w pokładzie 703/1. Maszyny i urządzenia oraz instalacje elektroenergetyczne zabudowane w tej strefie zostały wyłączone spod napięcia. O godzinie 8⁴⁰, po udzieleniu pomocy wszystkim poszkodowanym, wytransportowaniu zwłok pracownika, który uległ obrażeniom śmiertelnym i zabezpieczeniu dojść do rejonu ściany, akcję ratowniczą zakończono.

Wstrząs o energii 9,8 x 10⁷J spowodował tąpnięcie, to jest uszkodzenia i całkowitą utratę funkcjonalności chodnika 3a-E-E1 badawczego na długości około 100 m przed frontem ściany IV-E-E1 w pokładzie 703/1 oraz uszkodzenia maszyn, urządzeń i obudowy w tej ścianie, przez co nastąpiło znaczne pogorszenie bezpieczeństwa użytkowania tych wyrobisk.

W chodniku 3a-E-E1badawczym, na długości około 100 m przed frontem ściany wystąpiły:

deformacje obudowy typu ŁP9/V32/A,
zsuwy na strzemionach obudowy typu ŁP9/V32/A do 1,2 m,
wypiętrzenie spągu dochodzące do 2,5 m i zaniżenie wysokości wyrobiska do 0,8 m oraz szerokości do 1,5 m.
uszkodzenia opinki wykonanej z siatki stalowej zgrzewanej,
uszkodzenie (zerwanie) w kilku przypadkach połączeń rozpór wieloelementowych z odrzwiami obudowy oraz połączeń podciągów stalowych z obudową,
zrzucenie półek zapór pyłowych przeciwwybuchowych,
rozerwanie rurociągu odmetanowania,

zaś w ścianie IV-E-E1:

od sekcji o numerze 82 do skrzyżowania z chodnikiem 3a-E-E1 wypiętrzenie spągu dochodzące do około 0,8 m, powodujące dociśnięcie przenośnika ścianowego do stropnic obudowy zmechanizowanej,
uszkodzenia stojaków sekcji obudowy zmechanizowanej typu Fazos 12/25-2x2970-1 o numerach 127, 130, 131 i 132,
zniszczenie odcinka ściany wykonanej w obudowie indywidualnej od strony chodnika
3a-E-E1 badawczego w pokładzie 703/1.

Przyczyną tąpnięcia był samoistny wstrząs górotworu o energii 9,8 x 10⁷J, zaistniały na skutek nagłego wyładowania energii skumulowanej w górotworze, na co mogły mieć wpływ następujące czynniki:

prowadzenie robót górniczych na głębokości około 1100 m,
budowa geologiczna złoża, w tym występowanie nad pokładem 703/1 potencjalnie wstrząsogennych warstw piaskowców i łupków piaszczystych,
występowanie krawędzi eksploatacyjnych, wytworzonych w pokładach nadległych
620/1-2 i 624, zalegających w odległości większej od 300 m nad pokładem 703/1,
uskok kolejowy o zrzucie około 35 m,
występowanie niecki pokładu w parceli ściany.
zwiększająca się powierzchnia wytworzonych zrobów,

Przyczyną wypadku zbiorowego było dynamiczne oddziaływanie skutków tąpnięcia na pracowników przebywających w wyrobiskach objętych jego skutkami.

W związku z zaistniałym zdarzeniem Dyrektor Okręgowego Urzędu Górniczego w Rybniku wydał decyzje:

I. Z dnia 23 stycznia 2019 r., którą wstrzymał ruch zakładu górniczego PGG S.A. Oddział KWK ROW Ruch Rydułtowy, w części dotyczącej poruszania się załogi i prowadzenia prac w wyrobiskach objętych strefą zagrożenia, wyznaczoną przez kierownika ruchu zakładu górniczego, w rejonie ściany IV-E-E1 w pokładzie 703/1 i zabezpieczoną poprzez wygrodzenie wyrobisk. W przedmiotowym rejonie nakazał prowadzić stały monitoring zagrożeń poprzez obserwację wskazań czujników telemetrycznych oraz obserwację stanu zagrożenia tąpaniami.

II. Z dnia 25 stycznia 2019 r., którą wstrzymał ruch zakładu górniczego Polskiej Grupy Górniczej S.A. Oddział KWK ROW Ruch Rydułtowy, w części dotyczącej eksploatacji pokładu 703/1 ścianą IV-E-E1 na poziomie 1150 m oraz określił następujące warunki wznowienia ruchu tej części zakładu górniczego:

1. Uzyskać opinię rzeczoznawcy do spraw ruchu zakładu górniczego z grupy XIX - zagrożenie tąpaniami, w zakresie możliwości i rygorów dalszej bezpiecznej eksploatacji pokładu 703/1 ścianą IV-E-E1, uwzgledniającą między innymi:

a. skomplikowaną sytuację górniczo-geologiczną, w tym:

głębokość zalegania pokładu,
występowanie potencjalnie wstrząsogennych warstw piaskowców i łupków piaszczystych, zalegających nad pokładem 703/1,
zaszłości eksploatacyjne,
wpływ uskoku kolejowego,
występowanie niecki pokładu w parceli ściany,

b. dotychczasowy poziom sejsmiczności i zagrożenia metanowego,

c. prowadzenie obserwacji i oceny stanu zagrożenia tąpaniami,

d. profilaktykę zagrożenia tąpaniami,

e. weryfikację wyznaczonych stref szczególnego zagrożenia tąpaniami,

f. sposób wzmocnienia obudowy wyrobisk przyścianowych i zabezpieczenia funkcjonowania obudowy zmechanizowanej za pomocą zaworów szybkoupustowych.

2. Usunąć skutki zaistniałego tąpnięcia w sposób i na zasadach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego, w oparciu o opinię kopalnianego zespołu ds. tąpań w składzie poszerzonym o specjalistów, uwzględniających bieżące monitorowanie stanu zagrożeń naturalnych i technicznych oraz zapewniających bezpieczeństwo

Informację opracowano na podstawie danych z OUG w Rybniku.