26 01 2019

Wyższy Urząd Górniczy

          Departament

Warunków Pracy i Szkolenia                                                  

 Katowice, dnia 5 lutego 2019 r

INFORMACJA Nr 5/2019/EW

w sprawie wybuchu metanu zaistniałego w dniu 25 stycznia 2019 r. o godz. 21⁵⁵ oraz w jego następstwie pożaru, po robotach strzałowych w chodniku badawczym 16b w pokładzie 407/3 w Jastrzębskiej Spółce Węglowej S. A. Kopalni Węgla Kamiennego „Knurów-Szczygłowice” Ruch Szczygłowice w Knurowie.

Pokład 407/3 o grubości od 1,9 m do 3,2 m wraz z przerostami i nachyleniu od 8° do 15°, zaliczony został do I stopnia zagrożenia tąpaniami, III kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał, IV kategorii zagrożenia metanowego, klasy B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego oraz I stopnia zagrożenia wodnego. Węgiel tego pokładu zaklasyfikowano do II grupy skłonności do samozapalenia.

W dniu 25 września 2017 r. rozpoczęto drążenie chodnika badawczego 16b z pochylni badawczej 71 w pokładzie 407/3. Wyrobisko drążono kombajnem typu R-130, na początkowym odcinku o długości 371 m w obudowie typu ŁP12/V32/4/A stawianej co 0,5 m, a następnie typu ŁP12/V36/4/A, stawianej co 0,75 m i stabilizowanej 12 rzędami rozpór stalowych dwustronnego działania. Opinkę stropu i ociosów stanowiły siatki okładzinowe łańcuchowo-węzłowe. Chodnik badawczy 16b przewietrzany był wentylacją lutniową kombinowaną wentylatorem typu ELMECH WLE-12132/E, połączonym z lutniociągiem elastycznym o średnicy 1200 mm.

Od 21 maja 2018 r. z uwagi na intensywne wydzielanie się metanu podczas urabiania mechanicznego, węgiel w przodku chodnika badawczego 16b urabiano przy użyciu materiałów wybuchowych, a kombajnem jedynie skały w stropie i spągu pokładu. Wyrobisko na całej długości objęto strefą szczególnego zagrożenia wyrzutami gazów i skał. Do 25 stycznia 2019 r. chodnik badawczy 16b wydrążono na odcinku o długości 1808 m z zaplanowanych 2310 m.

W dniu 25 stycznia 2019 r. na zmianie rozpoczynającej się o godz. 16 ⁰⁰ w przodku chodnika badawczego 16b do 9 otworów strzałowych załadowano 7,5kg materiału wybuchowego typu Metanit Specjalny E7H i uzbrojono zapalnikami typu GZEM 0,45A. Po wycofaniu pracowników do pochylni badawczej 71, o godzinie 21⁵⁵ odpalono ładunki MW w przodku wyrobiska. Po wykonanych robotach stwierdzono, że przerwany został odczyt wskazań ze wszystkich czujników gazów i prędkości powietrza zabudowanych w przodkowej strefie. Uszkodzony został lutniociąg oraz zrzucone półki przeciwwybuchowej zapory pyłowej zabudowanej w chodniku badawczym 16b przy pochylni badawczej 71. Jeden z czujników metanometrii automatycznej zabudowanych w tym rejonie zarejestrował gwałtowny, chwilowy wzrost zawartości metanu do 8,0 %, po czym jego stężenie utrzymywało się na poziomie 5,0 %, a drugi czujnik rejestrował cykliczne zmiany zawartości tego gazu od 1,0 % do 3,0 %. Analizator tlenku węgla, zabudowany w chodniku badawczym 16b przy pochylni badawczej 71 rejestrował systematyczny wzrost zawartości tlenku węgla, którego ilość przekroczyła  25 dm³/min. W związku z tym 26 stycznia 2019 r. o godzinie 4³⁰ kierownik ruchu zakładu górniczego podjął decyzję o rozpoczęciu akcji przeciwpożarowej. Do godziny 6⁰⁰ w powietrzu wypływającym z chodnika badawczego 16b zawartość tlenku węgla osiągnęła 200 ppm (0,0200%), to jest górny zakres pomiarowy analizatora CO.

Zgodnie z opracowanym planem akcji przeciwpożarowej, rejon zaistniałego pożaru wyłączono z sieci wentylacyjnej kopalni przez utworzenie korka wodnego w chodniku badawczym 16b w pokładzie 407/3, na odcinku 358 m począwszy od 787 m wyrobiska.

Po utworzeniu korka wodnego, w dniu 29 stycznia 2019 r., przeprowadzono penetrację wyrobisk w strefie zagrożenia, która wykazała prawidłowy skład powietrza, w związku z czym kierownik akcji ratowniczej zakończył akcję przeciwpożarową trwającą 73,5 godziny. W akcji brały udział własne zastępy ratownicze oraz jednostki ratownictwa górniczego. 

W związku z zaistniałym zdarzeniem żaden z pracowników nie uległ wypadkowi.

Przyczyną pożaru w chodniku badawczym 16b w pokładzie 407/3 według wstępnych ustaleń był wybuch metanu w przodkowej strefie wyrobiska, zaistniały po odpaleniu ładunków materiału wybuchowego w otworach strzałowych w przodku.

Przyczyną wybuchu metanu były roboty strzałowe wykonane w przodku chodnika badawczego 16b w pokładzie 407/3 dla urobienia calizny węglowej. 

W związku z zaistniałym zdarzeniem, w dniu 30 stycznia 2019 r. Dyrektor Okręgowego Urzędu Górniczego w Gliwicach wydał decyzję nakazującą:

1) dalsze prace związane z profilaktyką pożarową, w rejonie zakończonej akcji przeciwpożarowej prowadzonej w związku z pożarem zaistniałym w dniu 26 stycznia 2019 r. około godziny 4³⁰ w chodniku badawczym 16b w pokładzie 407/3, prowadzić w oparciu o „dokumentację prac profilaktycznych”, zaopiniowaną przez kopalniane zespoły do spraw zagrożeń naturalnych i zatwierdzoną przez kierownika ruchu zakładu górniczego, uwzględniającą między innymi:

• zabudowę urządzeń gazometrii automatycznej do kontroli składu i parametrów powietrza w czynnych wyrobiskach, w których w wyniku prowadzonej akcji przeciwpożarowej wykonano tamę o konstrukcji przeciwwybuchowej,
• zakres i częstotliwość kontroli rejonu zakończonej akcji przeciwpożarowej,
• zakres i częstotliwość kontroli tamy o konstrukcji przeciwwybuchowej, to jest korka wodnego zlokalizowanego w chodniku badawczym 16b, w pokładzie 407/3 na odcinku lokalnego obniżenia,
• wyniki analizy możliwości dopływu gazów z otamowanej przestrzeni do czynnych wyrobisk i odpowiedniego zabezpieczenia czujnikami gazometrii automatycznej potencjalnie zagrożonych wyrobisk.

2) zabezpieczyć do ewentualnych badań środki strzałowe z posiadanych partii oraz sprzęt strzałowy używany w dniu 25 stycznia 2019 r. do robót strzałowych w chodniku badawczym 16b w pokładzie 407/3 t.j.:

• materiał wybuchowy typu Metanit Specjalny E7H,
• zapalniki elektryczne milisekundowe typu GZEM 0,45A M 3m Cu,
• kondensatorową Zapalarkę Strzałową typu KZS-1/0,45 nr fabryczny 956/12, nr kop. 18,
• około 50 m odcinek, pochodzący z linii strzałowej typu PSY rozciągniętej w chodniku badawczym 16b, zlokalizowany najbliżej korka wodnego wykonanego w tym wyrobisku.

Informację opracowano na podstawie danych z OUG w Gliwicach.