27 07 2016

Wyższy Urząd Górniczy

Departament Górnictwa

Otworowego i Wiertnictwa                                                         

Katowice, dnia  5 sierpnia 2016 r.

INFORMACJA Nr 7/2016 śm./EW

o niebezpiecznym zdarzeniu polegającym na wybuchu metanu prawdopodobnie w szybie „Zygmunt”, zaistniałym w dniu 27.07.2016 r. około godziny 11⁰¹ w KHW S.A. KWK „Murcki – Staszic” w Katowicach, w wyniku którego, na podszybiu szybu „Zygmunt” na poziomie 411 m, wypadkowi śmiertelnemu uległ starszy ślusarz oddziału szybowego MM-1, lat 49, pracujący w górnictwie 30 lat.

 Szybem wentylacyjnym „Zygmunt”, należącym do KHW S.A. KWK „Murcki – Staszic”, o średnicy 7,5 m, głębokości 617 m, z podszybiami na poziomach 326 m, 411 m i 562 m, odprowadzano powietrze w ilości 8000 m³/min., między innymi z wyrobisk w polu „S” KWK „Murcki-Staszic” i wyrobisk w partii „F” SRK S.A. Oddział w Katowicach KWK „Boże Dary”. Wyrobiska odprowadzające powietrze z partii „F” do szybu „Zygmunt” oraz ten szyb objęte były granicami pola IV kategorii zagrożenia metanowego, zaliczone zostały do klasy A zagrożenia wybuchem pyłu węglowego oraz pomieszczeń ze stopniem „c” niebezpieczeństwa wybuchu metanu. W wyrobiskach tych nie było zabudowanych czujników metanometrii automatycznej. Pomiar zawartości metanu w szybie „Zygmunt” prowadzono dwoma rejestrująco-wyłączającymi czujnikami metanometrii automatycznej typu MM o pomiarze ciągłym i progach alarmowych: 0,75% - zabudowanym poniżej kanału wentylatora głównego, 1% - zabudowanym co najmniej 10 m poniżej poziomu 411 m oraz metanomierzem rejestrującym typu MM o progu alarmowym 0,75% zabudowanym w objeździe szybu Zygmunt na poziomie 326m. Ponadto prowadzono obserwacje stężenia tlenku węgla za pomocą: czujnika typu MCO o progu alarmowym 26 ppm, zabudowanym w objeździe szybu Zygmunt na poziomie 326m, czujnika typu DCO o progu alarmowym 26 ppm, zabudowanym na podszybiu szybu Zygmunt na poz 411 m oraz obserwację prędkości przepływu powietrza anemometrem rejestrującym zabudowanym w objeździe szybu Zygmunt na poziomie 326 m.

W latach 2012÷2015 w partii „F”, pokład 364/1-2 wyeksploatowano ścianami o numerach: 62, 62a, 64 i 65. Eksploatacje ściany 64 zakończono w IV kw. 2013 r., a ściany 65 w III kw 2015 r. i następnie ściany te zostały otamowane. Rejon ścian 64 i 65 przewietrzany był prądem powietrza z KHW S.A. KWK „Murcki-Staszic”. W pochylni T-03 zabudowana była śluza wentylacyjna, której otwarcie tam powodowało znaczące obniżenie możliwości skutecznego przewietrzania chodnika F-1103, w rejonie którego zabudowane były tamy izolujące ściany 65 i 64. Od dnia 1.10.2015 r. rejon tych ścian, w związku z likwidacją oznaczonej części KWK „Murcki-Staszic”, należy do SRK S.A. w Bytomiu Oddział w Katowicach KWK „Boże Dary”.

W dniu 27.07.2016 r. około godziny 8³², czteroosobowa brygada pracowników kopalni „Murcki-Staszic”, skierowana została do prac w chodniku F-1103 w pokładzie 364/1-2 w polu „F”, w rejonie którego znajdowały się tamy izolujące zroby ścian 64 i 65. Przodowy brygady stwierdził pomiarami ręcznymi występowanie, w rejonie skrzyżowania tego chodnika z chodnikiem F-1100 (zlikwidowanym wyrobiskiem przyścianowym wyeksploatowanej ściany 64), metanu o stężeniu wynoszącym 5%. Dodatkowo pracownicy przebywający w tym miejscu, stwierdzili brak odczuwalnego przepływu powietrza. O zaistniałej sytuacji przodowy powiadomił dyspozytorów ruchu: KHW S.A. KWK „Murcki-Staszic” i SRK S.A. Oddział w Katowicach KWK „Boże Dary”. Pracownicy wycofani zostali z wyrobiska i skierowani do prac w innej części kopalni „Murcki-Staszic”. Około godz. 10⁵⁷  w szybie „Zygmunt” nastąpił wzrost stężenia metanu, który o godz. 10⁵⁶ osiągnął wartość 0,7% (próg ostrzegawczy), a minutę później przekroczył próg alarmowy o wartości 0,7%, co spowodowało wyłączenie pól rozdzielni R-3, zasilającej kable w szybie. W ciągu następnych kilku minut nastąpił dalszy wzrost stężenia metanu, a o godzinie godz. 11⁰¹ doszło do jego wybuchu. W chwili wybuchu stężenie metanu osiągnęło wartość 4,8%. Wybuch spowodował zniszczenia i uszkodzenia elementów konstrukcyjnych budynku nadszybia (m. in. zerwanie części dachu) oraz uszkodzenia: wieży wyciągowej, budynku maszyny wyciągowej szybu i obiektów budowlanych stacji wentylatorów głównych. Nastąpiło gwałtowne przemieszczenie i awaryjne unieruchomienie naczyń wyciągowych w wieży szybowej i w rząpiu szybu oraz awaryjne wyłączenie wentylatora nr 2 stacji wentylatorów głównych. W wyniku zaistniałego zdarzenia, wyznaczono strefę zagrożenia obejmującą szyb „Zygmunt”, podszybia na poziomie 328 m, 411 m i 582 m oraz wyrobiska korytarzowe na poziomie 411 m, odprowadzające powietrze z pola „S” i z rejonu wyeksploatowanych ścian o numerach 62, 62a, 64 i 65 w pokładzie 364/1-2. Ze strefy zagrożenia wycofano 19 pracowników bez użycia aparatów ucieczkowych. W związku z zaistniałym wybuchem i brakiem kontaktu z jednym pracownikiem oddziału szybowego, zatrudnionym na stanowisku sygnalisty szybowego na poziomie 411 m szybu „Zygmunt”, o godzinie 11⁴⁹,  kierownik ruchu zakładu górniczego KWK „Murcki-Staszic” rozpoczął prowadzenie akcji ratowniczej, polegającej na penetracji wyrobisk na poz. 411 m oraz poszukiwaniu zaginionego pracownika. Około godziny 18³⁰ zastęp ratowniczy odnalazł zaginionego pracownika, w rejonie podszybia szybu „Zygmunt” na poz. 411 m. Lekarz o godz. 19¹⁵ stwierdził jego zgon. W dniu 28.07.2016 r. odbyło się posiedzenie zespołu doradczego kierownika akcji w składzie poszerzonym o specjalistów. Zespół ustalił następujące zasady dalszego prowadzenia akcji ratowniczej: monitorowanie składu atmosfery kopalnianej poprzez linię chromatograficzną zabudowaną w szybie „Zygmunt”, zabudowę czujników metanometrii automatycznej, analizatorów tlenku węgla i anemometrów w pochylni F-24 oraz w pochylni B-15, przywrócenie sprawności pracy wentylatora nr 2 oraz odwadnianie rząpia szybu. Nadzór nad prowadzeniem akcji ratowniczej prowadzi Okręgowy Urząd Górniczy w Katowicach przy współudziale Specjalistycznego Urzędu Górniczego i Wyższego Urzędu Górniczego.

Dyrektor SUG powołał komisję dla zbadania przyczyn i okoliczności katastrofy budowlanej, w wyniku której zniszczeniu i uszkodzeniu uległy elementy konstrukcyjne budynku nadszybia (m. in. zerwanie części dachu) oraz uszkodzenia: wieży wyciągowej, budynku maszyny wyciągowej szybu i obiektów budowlanych stacji wentylatorów głównych szybu „Zygmunt”.

 Wstępnie ustalono, że metan o niebezpiecznych stężeniach wybuchowych powodujących powstanie wybuchowej mieszaniny metanowo-powietrznej, w wyrobiskach odprowadzających powietrze do szybu „Zygmunt” na poziomie 411 m i w tym szybie, pochodził z nieszczelnie otamowanych zrobów ścian 65 i 64. Źródła inicjału, na tym etapie badań, nie ustalono.

 Według wstępnych ustaleń, przyczyną wypadku śmiertelnego było dynamiczne oddziaływanie fali uderzeniowej wybuchu metanu oraz jego skutków na pracownika zatrudnionego w rejonie podszybia szybu „Zygmunt” na poziom 411 m.

 Informację opracowano na podstawie danych z OUG w Katowicach.