30 03 2020
Wyższy Urząd Górniczy
Departament
Warunków Pracy i Szkolenia
Katowice, dnia 27 lipca 2020 r.
INFORMACJA Nr 9/2020/EW
o pożarze endogenicznym, zaistniałym w dniu 30 marca 2020 r. około godziny 1835w Jastrzębskiej Spółce Węglowej S.A. KWK „Borynia-Zofiówka” Ruch „Zofiówka” w Jastrzębiu-Zdroju.
Pożar zaistniał w likwidowanej ścianie D-2 w pokładzie 412łg+ łd i 412łg na poziomie 900. Pokład 412łg+ łd i 412łg o grubości do około 4,9 m, zaliczony został do IV kategorii zagrożenia metanowego, III kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał, I stopnia zagrożenia tąpaniami, I stopnia zagrożenia wodnego oraz klasy B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego. Węgiel tego pokładu zaklasyfikowano do II grupy skłonności do samozapalenia. Na podstawie badań wyznaczono energię aktywacji węgla wynoszącą 66,9 kJ/mol i wskaźnik samozapalności Sza = 55 °C/min oraz określono czas inkubacji pożaru na 65 dni.
Eksploatację pokładu 412łg + łd i 412łg ścianą D-2 o wysokości od 4,1 m do 4,9 m i długości od 170 m do 217 m rozpoczęto w dniu 26 czerwca 2015 r. Ściana prowadzona była systemem podłużnym z zawałem stropu pomiędzy chodnikami: badawczym nadścianowym D-2 oraz podścianowym: D-2 i D-2a, a jej wyposażenie stanowiły sekcje obudowy zmechanizowanej typu Tagor-23/54-POz i Tagor-23/54-POz/S, kombajn ścianowy typu KSW-1500EU1/300VAC oraz przenośnik zgrzebłowy ścianowy typu Rybnik 1100.
Podczas eksploatacji, ze względu na uwarunkowania geologiczne, w stropie ściany lokalnie pozostawiano węgiel. Od dnia 17 maja 2018 r., po uzyskaniu planowanego wybiegu 1280 m, rozpoczęto przygotowanie ściany do likwidacji, a następnie jej likwidację. Do dnia 8 stycznia 2019 r. zdemontowano i wytransportowano jedynie kombajn oraz przenośnik ścianowy.
W dniu 8 stycznia 2019 r., w związku ze wzrostem zagrożenia pożarowego, likwidowaną ścianę D-2 wyłączono z sieci wentylacyjnej poprzez zabudowę tam o konstrukcji przeciwwybuchowej w chodnikach: podścianowym D-2a oraz badawczym nadścianowym D-2, w rejonie skrzyżowań z pochylnią badawczo wentylacyjną D-2.
W dniu 16 czerwca 2019 r., w ramach zaplanowanej akcji ratowniczej, przywrócono przepływowy prąd powietrza w likwidowanej ścianie D-2, a następnie przy pomocy kombajnu chodnikowego rozpoczęto drążenie przecinki likwidacyjnej D-2 z pochylni badawczo wentylacyjnej D-2 w kierunku tej ściany.
W dniu 1 sierpnia 2019 r. przecinkę likwidacyjną D-2 zbito z likwidowaną ścianą D-2 oraz rozpoczęto drążenie przedziału transportowego w tej ścianie (kanału ściany D-2) w kierunku chodnika podścianowego D-2a. Wznowiono również roboty związane z likwidacją ściany D-2.
Od dnia 22 grudnia 2019 r., tj. po wykonaniu przedziału transportowego i zabudowaniu tam o konstrukcji przeciwwybuchowej w chodnikach: badawczym nadścianowym D-2 oraz podścianowym D-2a, likwidowaną ścianę przewietrzano z zastosowaniem wentylacji lutniowej tłoczącej prądem powietrza w ilości 900 m3/min. W przecince likwidacyjnej D-2, w odległości od 10 m do 15 m od pochylni badawczo wentylacyjnej D-2, zabudowano między innymi analizator tlenku węgla.
Do dnia 30 marca 2020 r. w likwidowanej ścianie D-2 wyrabowano i wytransportowano 80 ze 117 sekcji obudowy zmechanizowanej oraz prowadzono aktywną profilaktykę pożarową, w ramach której do zrobów podano łącznie: 860 litrów środka antypirogenicznego, 684 673 m3 azotu oraz 12 530 m3 mieszaniny wody z popiołami elektrownianymi.
W dniu 30 marca 2020 r. na zmianie popołudniowej w rejonie likwidowanej ściany D-2 nie prowadzono żadnych robót. Około godziny 1600 analizator tlenku węgla zabudowany w przecince likwidacyjnej D-2 zarejestrował wzrost zawartości tlenku węgla do 17 ppm (0,0017%). W związku z powyższym dyspozytor ruchu zakładu górniczego skierował w ten rejon nadsztygara wentylacji wraz z dyżurującym zastępem ratowniczym. Około godziny 1835 nadsztygar stwierdził w przecince likwidacyjnej D-2 dymy oraz zawartość tlenku węgla do 37 ppm (0,0037%). Natychmiast o zagrożeniu powiadomił telefonicznie dyspozytora ruchu i wraz z zastępem wycofał się do pochylni badawczo wentylacyjnej D-2.
Wobec stwierdzenia dymów oraz ilości tlenku węgla przekraczającej 25 dm3/min w prądzie powietrza o godzinie 1835 dyspozytor ruchu zakładu górniczego rozpoczął akcję ratowniczą, którą o godzinie 1940 przejął dyrektor techniczny, zastępca kierownika ruchu zakładu górniczego. Wyznaczono strefę zagrożenia, do której dojścia zabezpieczono 10 posterunkami. Ze strefy zagrożenia wycofano 7 pracowników bez użycia aparatów ucieczkowych.
Zgodnie z planem likwidacji zagrożenia pożarowego do dnia 7 kwietnia 2020 r. wykonano 4 tamy konstrukcji przeciwwybuchowej. W dniu 10 kwietnia 2020 r. po przeprowadzonej penetracji wyrobisk w strefie zagrożenia i stwierdzeniu prawidłowego stanu atmosfery kopalnianej w wyrobiskach podziemnych, o godzinie 714 kierownik akcji zakończył akcję ratowniczą.
Akcję ratowniczą prowadzoną z udziałem zastępów ratowniczych własnych kopalni oraz z kopalń sąsiednich i jednostki ratownictwa górniczego, nadzorował Okręgowy Urząd Górniczy w Rybniku. W związku z zaistniałym zdarzeniem żaden z pracowników nie uległ wypadkowi.
Prawdopodobną przyczyną pożaru było samozapalenie się węgla pokładów 412łg + łd i 412łg oraz 411/3 pozostawionego w zrobach likwidowanej ściany D-2.
W związku z zaistniałym pożarem Dyrektor Okręgowego Urzędu Górniczego w Rybniku wydał decyzję z dnia 14 kwietnia 2020 r., w której nakazał:
1) dalsze prace związane z likwidacją stanu zagrożenia pożarowego w rejonie wyłączonej z sieci wentylacyjnej likwidowanej ściany D-2 w pokładzie 412łg+łd i 412łg prowadzić w oparciu o „Dokumentację prac profilaktycznych”, zaopiniowaną przez kopalniane zespoły do spraw rozpoznawania i zwalczania zagrożeń oraz zatwierdzoną przez kierownika ruchu zakładu górniczego, uwzględniającą między innymi:
- zabudowę urządzeń gazometrii automatycznej do kontroli składu i parametrów powietrza przy tamach o konstrukcji przeciwwybuchowej, wykonanych w czasie akcji przeciwpożarowej,
- zakres i częstotliwość kontroli rejonu zakończonej akcji przeciwpożarowej, w tym wykonanych tam o konstrukcji przeciwwybuchowej,
- wyniki analizy możliwości dopływu gazów pożarowych do czynnych wyrobisk z otamowanej przestrzeni rejonu likwidowanej ściany D-2,
2) przeanalizowanie przez kopalniane zespoły do spraw rozpoznawania i zwalczania zagrożeń naturalnych zasięg granic pola pożarowego, projektowanego w rejonie wyłączonej z sieci wentylacyjnej likwidowanej ściany D-2 w pokładzie 412łg+łd i 412łg, z uwzględnieniem możliwości dopływu gazów pożarowych do czynnych wyrobisk zakładu górniczego.
Informację opracowano na podstawie danych z OUG w Rybniku.