5 05 2018
Wyższy Urząd Górniczy
Departament
Warunków Pracy i Szkolenia
Katowice, dnia 11 czerwca 2018 r.
INFORMACJA Nr 7/2018śm./EW
w sprawie tąpnięcia i wypadku zbiorowego (5 wypadków śmiertelnych i 4 wypadki powodujące czasową niezdolność do pracy), spowodowanych wstrząsem wysokoenergetycznym o energii 2,0,x109J, zaistniałym w dniu 5 maja 2018 r. o godzinie 1058 w rejonie skrzyżowania chodnika podścianowego H-4 w pokładzie 409/4 z chodnikiem H-10 w pokładzie 409/3-409/4 w JSW S.A. KWK „Borynia-Zofiówka-Jastrzębie” Ruch „Zofiówka” w Jastrzębiu-Zdroju. Wypadkom śmiertelnym ulegli: ślusarz – lat 28, elektromonter – lat 38, górnik – lat 35, górnik – lat 38, górnik strzałowy – lat 34, zaś wypadkom lekkim ulegli: osoba dozoru wyższego ruchu górniczego - kierownik oddziału GRP-5z – lat 41, górnik – lat 38, górnik – lat 34 i górnik – lat 32.
W dniu 5 maja 2018 r. o godzinie 1058 zaistniał wysokoenergetyczny wstrząs górotworu o energii 1,9x108J, który zlokalizowano w partii H pokładu 409/4, w rejonie skrzyżowania drążonego chodnika podścianowego H-4 w pokładzie 409/4 z chodnikiem H-10 w pokładzie 409/3-409/4, na poziomie 900 m. Wstrząs spowodował tąpnięcie w chodniku H-10 w pokładzie 409/3-409/4 oraz w wyrobiskach w pokładzie 409/4, tj. chodniku nadścianowym H-4, podścianowym H-4 i drążonym chodniku podścianowym H-2.
Pokład 409/4 w partii H, ograniczonej od zachodu uskokiem Jastrzębskim o zrzucie około 25 m w kierunku zachodnim, a od wschodu strefą uskoku Wschodniego – o zrzucie około 15 m w kierunku wschodnim, o miąższości od 4,8 do 5,3 m i nachyleniu od 4 do 8o zaliczony został do III kategorii zagrożenia wyrzutem gazów i skał, II stopnia zagrożenia tąpaniami, IV kategorii zagrożenia metanowego, klasy B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego oraz I i II stopnia zagrożenia wodnego. Nad pokładem 409/4 zalegają warstwy: do 2,0 m łupku ilastego, 2,3 m węgla pokładu 409/3, 2,0 m łupku ilastego oraz warstwa piaskowca o grubości do 14 m i wytrzymałości na ściskanie Rc około 90MPa. W spągu pokładu zalega 0,5 m warstwa łupku ilastego, 2,0 m łupku piaszczystego, 3,4 m piaskowca i kolejna 5,0 m warstwa łupku piaszczystego.
W pokładzie 409/4 w partii H wykonywano roboty przygotowawcze, dla projektowanej eksploatacji pokładu ścianami H-4 i H-2. Do dnia 5 maja 2018 r., z chodnika H-10 w pokładzie 409/3-409/4, wydrążono chodnik nadścianowy H-4 o długości 524 m, dowierzchnię H-4 o długości 191 m, chodnik podścianowy H-4 o długości 508 m – którego drążenie zatrzymano około 34 m przed zbiciem z chodnikiem H-10 oraz rozpoczęto drążenie chodnika podścianowego H-4 na S i chodnika podścianowego H-2. W rejonie drążonych wyrobisk, wyznaczone były strefy szczególnego zagrożenia tąpaniami, które obejmowały: odcinek chodnika H-10 w pokładzie 409/3-409/4 – od skrzyżowania z chodnikiem nadścianowym H-4 do przodka przekopu wentylacyjnego F-H oraz wydłużające się wraz z postępem przodków strefy, obejmujące chodnik podścianowy H-4 drążony na S i chodnik podścianowy H-2 w pokładzie 409/4.
W dniu 5 maja 2018 r., na zmianie A rozpoczynającej się o godzinie 6oo, osoba wyższego dozoru ruchu – kierownik oddziału, skierował 7 pracowników oddziału GRP-5z oraz ślusarza i elektromontera do robót związanych z drążeniem chodnika podścianowego H-2 w pokładzie 409/4, z wykorzystaniem robót strzałowych. Ocena stanu zagrożenia tąpaniami dla chodnika podścianowego H-2, wykonana w tym dniu metodą kompleksową, wykazała stan zagrożenia „b” – wyrobisko słabo zagrożone tąpaniami.
O godzinie 1058 zaistniał wysokoenergetyczny wstrząs górotworu o energii 1,9x108J, który zlokalizowano w rejonie skrzyżowania chodnika H-10 w pokładzie 409/3-409/4 i chodnika podścianowego H-4 w pokładzie 409/4. W wyniku wstrząsu została zerwana łączność telefoniczna i możliwość monitorowania stanu zagrożeń w objętych skutkami wyrobiskach. Doszło do gwałtownego wzrostu zawartości metanu – do 62%, co zarejestrował czujnik, zabudowany w przekopie H-2. Skutkami wstrząsu zostało objętych 9 pracowników. Wstrząs, o którym powiadomiono Dyrektora OUG w Rybniku o godzinie 1125, był odczuwalny na powierzchni. Maksymalne przyspieszenie drgań gruntu, zarejestrowane na stanowisku ARP 2000P, zabudowanym w Jastrzębiu-Zdroju przy ulicy Pszczyńskiej 348F, odległym od epicentrum wstrząsu o około 620 m, wyniosło 1105 mm/s2.
Akcję ratowniczą – poszukiwawczą dyspozytor ruchu rozpoczął o godzinie 1125. W wyniku prowadzonych działań ratowniczych wyprowadzono ze strefy zagrożenia czterech pracowników, którzy ulegli wypadkom lekkim, a pozostałych pięciu uznano za zaginionych. Na podstawie relacji zastępów ratowniczych biorących udział w akcji, skutki wstrząsu zakwalifikowano jako tąpnięcie, które objęło swym zasięgiem około 520 m chodnika H-10 oraz sąsiednie wyrobiska w nieokreślonym zakresie.
Trwającą 14 dni akcję ratowniczą, prowadzono z udziałem zastępów własnych kopalni, kopalń sąsiednich i zastępów CSRG w Bytomiu. Podczas akcji, w objętym skutkami tąpnięcia chodniku H-10 w pokładzie 409/3-409/4, kolejno odnajdywano zaginionych pracowników. Wszystkich pięciu uległo wypadkom śmiertelnym.
Kierownik akcji ratowniczej zakończył jej prowadzenie w dniu 19 maja o godzinie 932, po odizolowaniu rejonu objętego skutkami tąpnięcia dwoma tamami o konstrukcji przeciwwybuchowej, zabudowanymi: w chodniku H-10 w pokładzie 409/3-409/4 poniżej przecinki transportowej G-6 w pokładzie 409/2 oraz w przekopie H-2 do pokładu 409/3, poniżej przecinki transportowej w pokładzie 409/1 i 409/2.
Akcja ratownicza nadzorowana była przez OUG w Rybniku oraz Wyższy Urząd Górniczy.
Po zakończeniu akcji, w dniu 19 maja 2018 r., przedstawiciele OUG w Rybniku przeprowadzili oględziny miejsca zabudowy korków przeciwwybuchowych, izolujących rejon objęty tąpnięciem.
Przyczyną tąpnięcia był samoistny, wysokoenergetyczny wstrząs górotworu o energii 2,0x109J, zaistniały na skutek nagłego rozładowania się energii sprężystej, nagromadzonej w górotworze.
Przyczyna wypadku zbiorowego (5 wypadków śmiertelnych i cztery wypadki powodujące czasową niezdolność do pracy) było oddziaływanie skutków tąpnięcia na pracowników, przebywających w wyrobiskach objętych jego skutkami.
Informację opracowano na podstawie danych z OUG w Rybniku.