Archiwum z dziełami sztuki

O tym, jak ważne jest gromadzenie, przechowywanie i udostępnianie dokumentacji mierniczo-geologicznej można było się przekonać podczas seminarium z okazji 20-lecia Archiwum Dokumentacji Mierniczo-Geologicznej zlikwidowanych zakładów górniczych w Wyższym Urzędzie Górniczym w Katowicach.

Wydarzenie odbyło się 6 czerwca br. w budynku Łaźni Łańcuszkowej Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu. Zaproszonych gości przywitał Piotr Wojtacha, wiceprezes Wyższego Urzędu Górniczego w Katowicach. Szczególnie ucieszyła go obecność dawnego kierownictwa Departamentu Ochrony Środowiska i Gospodarki Złożem Wyższego Urzędu Górniczego - Zdzisława Kulczyckiego, Piotra Trzcionki i Jana Dulewskiego.

- Ci trzej panowie są ojcami założycielami Archiwum Dokumentacji Mierniczo-Geologicznej. To sformułowanie oddaje w pełni wkład pracy, jaki włożyli w powstanie Archiwum – podkreślił wiceprezes WUG, Piotr Wojtacha.

Wśród prelegentów seminarium znaleźli się:  Piotr Kujawski, dyrektor Departamentu Ochrony Środowiska i Gospodarki Złożem Wyższego Urzędu Górniczego, prof. Andrzej Kowalski  z Głównego Instytutu Górnictwa,  Zdzisław Kulczycki, wieloletni dyrektor Departamentu Ochrony Środowiska i Gospodarki Złożem Wyższego Urzędu Górniczego, Janusz Orlof, zastępca dyrektora Departamentu Ochrony Środowiska i Gospodarki Złożem Wyższego Urzędu Górniczego oraz Włodzimierz Mosór, obecny dyrektor Archiwum Dokumentacji Mierniczo-Geologicznej zlikwidowanych zakładów górniczych w Wyższym Urzędzie Górniczym.

Referatów słuchali licznie przybyli przedstawiciele miast i gmin górniczych, stowarzyszeń, przedsiębiorców, uczelni wyższych, jednostek naukowo-badawczych oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, dzięki którego dofinansowaniu Archiwum wyposażono w nowoczesny sprzęt. Spotkaniu towarzyszyła wystawa materiałów ze zbiorów Archiwum Dokumentacji Mierniczo-Geologicznej WUG.

Dyrektor Departamentu OSG, Piotr Kujawski mówił m.in. o historii tworzenia Archiwum. Bezpośrednim impulsem do jego powstania był proces restrukturyzacji polskiego górnictwa, zawierający w sobie stopniową likwidację zdolności produkcyjnych górnictwa węglowego.  W 1996 r. w Departamencie Ochrony Środowiska i Gospodarki Złożem Wyższego Urzędu Górniczego rozpoczęto prace studialne nad utworzeniem Archiwum.

- Było to zadanie o tyle trudne, że wówczas nie istniały przepisy regulujące tworzenie takiej jednostki – mówił Piotr Kujawski. Dlatego też pracownicy Departamentu Ochrony Środowiska i Gospodarki Złożem korzystali z doświadczeń brytyjskich, udając się na wyjazd służbowy w celu zapoznania się z tamtejszymi zasadami i metodami archiwizacji, przetwarzania  i udostępnia dokumentacji mierniczo-geologicznej.

W efekcie w styczniu 1999 r. w strukturach Departamentu Ochrony Środowiska i Gospodarki Złożem Wyższego Urzędu Górniczego utworzono Centrum Dokumentacji Mierniczo-Geologicznej Zlikwidowanych Zakładów Górniczych (pierwsza nazwa) z siedzibą w Katowicach przy ul. Mikołowskiej 100.

O tym, że gromadzona w Archiwum dokumentacja, to coś więcej niż materiały niezbędne np. do planowania przestrzennego czy inwestycji na terenach pogórniczych, przekonywał prof. Andrzej Kowalski z Głównego Instytutu Górnictwa, który opowiadał m.in. o historycznych mapach górniczych, niegdyś sporządzanych ręcznie przez kartografów. - To są dzieła sztuki. Radość patrzeć na takie mapy – podkreślał prof. Kowalski.

Zastępca dyrektora Departamentu OSG, Janusz Orlof wyjaśnił natomiast, w jaki sposób mapy górnicze służą m.in. w dochodzeniu roszczeń z tytułu szkód pochodzenia górniczego.  Nawet te sprzed kilkudziesięciu czy kilkuset lat mogą pomóc w rozwikłaniu zagadki powstałego współcześnie zapadliska.

Obecnie w Archiwum zgromadzone są dokumentacje (lub ich części) z 584 zlikwidowanych zakładów górniczych, w tym: 133 z podziemnych oraz 451 z odkrywkowych i otworowych zakładów górniczych. Na koniec 2018 r. zgromadzony zasób obejmował ponad 109 tysięcy dokumentów, z czego niemal 50% stanowią dokumenty kartograficzne. Dokumenty tekstowe liczą ponad 700 mb. Najstarsze dokumenty, które znajdują się w posiadaniu Archiwum, pochodzą z początku XIX w. (plan sytuacyjny terenu Huty Fryderyk w Piasecznej z 1803 r., obecnie część Tarnowskich Gór).