99. urodziny polskiego nadzoru górniczego

W tym roku, 24 czerwca, Wyższy Urząd Górniczy kończy już 99 lat. Został utworzony w 1922 r. i ten rok przyjmuje się za początek współczesnego nadzoru górniczego w Polsce. WUG to jedna z najważniejszych instytucji w całym górnictwie - m.in. węgla kamiennego i brunatnego, soli, rud miedzi, cynku i ołowiu, ropy i gazu, kamienia blocznego i kruszyw - a także jeden z niewielu urzędów centralnych mających swoją siedzibę poza stolicą kraju. Wyższy Urząd Górniczy to centralny urząd administracji rządowej, nadzorowany dzisiaj przez Ministra Aktywów Państwowych.

Współczesna struktura organizacyjna WUG kształtowała się przez okres międzywojnia, II wojny światowej, PRL oraz III RP. W okresie międzywojennym funkcjonowały trzy Wyższe Urzędy Górnicze. Poza Katowicami znajdowały się one w Krakowie i w Warszawie. Potem stolicę zastąpił Lwów. Ponadto istniały cztery okręgowe urzędy górnicze: w Rybniku, Królewskiej Hucie (Chorzów), Katowicach i Tarnowskich Górach.
W tym czasie do zadań urzędów górniczych należały: nadania górnicze, kontrole oraz tworzenie przepisów prawa górniczego. To właśnie wtedy wprowadzono w życie pierwsze polskie Prawo górnicze, które w ówczesnym województwie śląskim zaczęło obowiązywać dopiero w 1933 r., po wyrażeniu na to zgody przez Sejm Śląski w roku 1932.

W okresie II wojny światowej na Śląsku okupant zlikwidował polską administrację górniczą i zastąpił ją obsadą niemiecką. Natomiast obwód lwowskiego Wyższego Urzędu Górniczego został przejęty przez administrację sowiecką.

Po wojnie nastąpiło odtwarzanie struktur nadzoru górniczego. Początkowo, w roku 1946 powołano dwa wyższe urzędy górnicze - w Katowicach (9 podległych OUG) i w Krakowie (3 podległe OUG). Następnie od lat 50. XX w. funkcjonował jedynie WUG w Katowicach, który nadzorował 14 okręgowych urzędów górniczych w całej Polsce.

Dzisiaj nadzór górniczy tworzy Wyższy Urząd Górniczy z siedzibą w Katowicach, 11 Okręgowych Urzędów Górniczych oraz Specjalistyczny Urząd Górniczy. Najmłodszy OUG, w Gdańsku, nadzoruje zakłady prowadzące prace geologiczne oraz eksploatację kopalin na terenie dwóch województw - pomorskiego oraz kujawsko-pomorskiego, a także na obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej. Swoją działalność rozpoczął 1 kwietnia 2015 r.

Kierownictwo Wyższego Urzędu Górniczego tworzy prezes, dwóch wiceprezesów i dyrektor generalny. Okręgowymi urzędami górniczymi kierują dyrektorzy i ich zastępcy. Głównym zadaniem WUG oraz podległych mu jednostek organizacyjnych jest nadzór i kontrola zakładów górniczych w Polsce w celu ochrony życia i zdrowia górników, prawidłowej gospodarki złożami kopalin, ochrony środowiska na terenach eksploatacji górniczej, a także rekultywacji gruntów pogórniczych.